گرده گل چیست؟ ۱۱ خواص گرده گل همراه با مضرات و نحوه مصرف

گرده گل چیست؟ خواص گرده گل چه مواردی هستند؟

گرده گل زنبور عسل مخلوطی از گرده گل، شهد، آنزیم ها، عسل، موم و ترشحات زنبور عسل است. در واقع زنبورهای عسل، گرده گیاهان را جمع آوری کرده و به کندو منتقل می کنند و در آنجا ذخیره می شود و به عنوان غذا برای کلنی استفاده می شود. دقت داشته باشد که گرده زنبور عسل را نباید با سایر محصولات زنبور عسل مانند عسل، ژل رویال یا لانه زنبوری اشتباه گرفت.

در این مطلب قرار است کمی درباره گرده گل یا همان گرده گل زنبور عسل صحبت کنیم و از خواص و مضرات واقعی آن همراه با نحوه مصرف آن اطلاعات کسب کنیم. اما قبل از هر چیز بهتر است  ابتدا در مورد منشاء و چگونگی تولید آن صحبت کنیم و به این سوال که گرده گل یا گرده گل زنبور عسل چیست، کمی دقیق تر پاسخ دهیم.

 

گرده گل چیست؟

گرده گل که به آن (pollen) پولن هم گفته می‌شود، به معنای یک ماده بسیار ریز است که در واقع هر دانه گرده یک سلول نر گیاه است. بیان ساده تر گرده گل یا پولن، همان گرده‌های گلی است که به بدن زنبور عسل حین جمع‌آوری شهد می‌چسبد. زنبور این گرده‌ها را با مقداری از شهدی که جمع‌آوری کرده مخلوط می‌کند و به شکل گلوله‌هایی به کندو می‌برد آن را ذخیره می‌کند.

هنگامی که که زنبور برروی گل‌ها می‌نشیند، گرده‌ها به پوشش کرک مانند بدن آن‌ها می‌چسبند، سپس زنبور با مالیدن پاهای خود که حالت شانه مانند دارد به سر و صورت خود این گرده‌ها را جمع می‌کند و زیبایی داستان این است که گل با کمک همین زنبورها و سایر حشرات گرده افشانی را انجام می‌دهند.

در واقع زنبور هنگامی که روی یک گل می‌نشیند، دانه‌های نر گرده به بدن آن می‌چسبد و با جا به جا شدن روی گل‌های مختلف، در واقع گرده افشانی را برای گل‌ها انجام می‌دهد و خود نیز این گرد‌ه‌ها برای کندوی خود استفاده می‌کند.

اخیراً گرده گل زنبور عسل در جامعه بهداشتی مورد توجه قرار گرفته است زیرا سرشار از مواد مغذی، اسیدهای آمینه، ویتامین ها، لیپیدها و بیش از ۲۵۰ ماده فعال است. بد نیست بدانید که وزارت بهداشت فدرال در آلمان گرده زنبور عسل را به عنوان دارو می شناسد.

بسیاری از مطالعات اثرات گرده زنبور عسل بر سلامتی را مورد بررسی قرار داده اند و نتایج امیدوار کننده ای یافته اند، در ادامه به خواص گرده گل زنبور عسل که تحقیقات و آزمایشهایی پیرامون آنها انجام شده است اشاره می‌کنیم، برخی از این خواص، پشتوانه تحقیقاتی قوی تری دارند.

از آنجایی که گرده گل سرشار از پروتئین و دیگر مواد معدنی است، نقش بسیار مهمی در تخم‌ریزی ملکه و افزایش جمعیت کلنی دارد و در فصل بهار به دلیل گرده افشانی و فراوانی گرده گل، حجم گرده ذخیره شده در کندوها افزایش می‌یابد و شرایط برای افزایش جمعیت کلونی در حالت ایده آل قرار می‌گیرد.

به طور کلی می‌توان گفت نقش تغذیه‌ای گرده گل برای زنبور عسل به مراتب از عسل بیشتر است. همچنین زنبور‌های جوان برای تولید ژل رویال به گرده گل نیاز دارند و بدون گرده، کلنی از بین خواهد رفت.

 

شکل ظاهری، طعم و مشخصات گرده گل

همانطور که گفته شد هنگامی که زنبور روی گل‌ها می‌نشیند و جا به جا می‌شود، گرده گل به بدنش می‌چسبد و آنها را همانطور که در تصویر زیر مشاهده می‌کنید به صورت گلوله‌های کوچکی زیر پاهایش نگهداری می‌کند و رنگ گرده گل به رنگی گلی که زنبور از آن می‌نشیند بستگی دارد، به همین دلیل گرده گل در رنگ‌های متفاوتی از جلمه زرد، نارنجی،قهوه‌ای و… دیده می‌شود.

طعم گرده گل هم بستگی به گلی دارد که زنبور روی آن نشسته است، دقیقا مانند طعم عسل که وابسته به گلی است که زنبور از آن شهد گرفته است، طعم گرده گل‌های مختلف اگرچه تفاوت‌هایی دارند اما معمولا تلخ و کمی شیرین هستند.

 

چه در ترکیباتی در گرده گل وجود دارد؟

گرده زنبور عسل مخلوطی طبیعی از گرده گل، شهد، ترشحات زنبور عسل، آنزیم ها، عسل و موم است و به عنوان یک مکمل غذایی استفاده می شود. پزشکان آن را به عنوان یک غذای فوق العاده به دلیل مشخصات غنی از مواد مغذی آن که شامل توکوفرول، نیاسین، تیامین، بیوتین، اسید فولیک، پلی فنول ها، رنگدانه های کاروتنوئیدی، فیتواسترول ها، آنزیم ها و کوآنزیم ها است، معرفی می کنند.

بر اساس تحیقاتی که انجام شده است، گرده گل حاوی بیش از ۲۵۰ ماده فعال بیولوژیکی شامل پروتئین‌ها، کربوهیدرات‌ها، لیپید‌ها، اسید‌های چرب، ویتامین‌ها، مواد معدنی، آنزیم‌ها و آنتی اکسیدان‌ها است.  

دانه های گرده زنبور عسل تقریباً از ترکیب اصلی تشکیل شده است:

• کربوهیدرات: ۴۰ درصد
• پروتئین: ۳۵ درصد
• آب: ۴ تا ۱۰ درصد
• چربی: ۵ درصد
• سایر مواد: ۵ تا ۱۵ درصد

 

گرده ها منبع قابل توجهی از ویتامین های محلول در چربی مانند پروویتامین A و ویتامین های E و D و ویتامین‌های محلول در آب مانند B1، B2، B6 و C و هستند و همچنین اسیدهایی مانند پانتوتنیک، نیکوتین و فولیک، بیوتین، روتین و اینوزیتول در گرده گل وجود دارند که مقدار کل آنها برابر با ۰٫۷٪ در کل محصول است.

گرده زنبور عسل با طیف گسترده ای از آنتی اکسیدان ها، از جمله فلاونوئیدها، کاروتنوئیدها، کورستین، کامفرول و گلوتاتیون پر شده است. آنتی اکسیدان ها از بدن شما در برابر مولکول های بالقوه مضر به نام رادیکال های آزاد محافظت می کنند. آسیب ناشی از رادیکال های آزاد با بیماری های مزمن مانند سرطان و دیابت نوع ۲ مرتبط است.

 

شناخت خواص درمانی گرده گل

همانطور که گفته شد، گرده گل اخیرا در جامعه بهداشت جهانی بسیارمورد توجه قرار گرفته است که به دلیل سرشار بودن آن از مواد مغذی، اسیدهای آمینه، ویتامین ها، لیپیدها و بیش از ۲۵۰ ماده فعال متنوع است. در ادامه به خواص گرده گل و اثرات آن بر سلامت انسان می‌پردازیم.

۱- دارای خواص آنتی اکسیدانی بالا

گرده زنبور عسل با طیف گسترده ای از آنتی اکسیدان ها، از جمله فلاونوئیدها، کاروتنوئیدها، کورستین، کامفرول و گلوتاتیون پر شده است. آنتی اکسیدان ها از بدن شما در برابر مولکول های بالقوه مضر به نام رادیکال های آزاد محافظت می کنند. آسیب ناشی از رادیکال های آزاد با بیماری های مزمن مانند سرطان و دیابت نوع ۲ مرتبط است.

لوله آزمایش، حیوانات و برخی مطالعات انسانی نشان داده اند که آنتی اکسیدان های گرده زنبور عسل می توانند التهاب مزمن را کاهش دهند، باکتری های مضر را از بین ببرند، با عفونت ها مبارزه کنند و با رشد و گسترش تومورها مقابله کنند. با این حال، میزان محتوای آنتی اکسیدانی گرده زنبور عسل به منبع گیاهی آن نیز بستگی دارد، همانطور که خاصیت آنتی اکسیدانی عسل‌های مختلف هم باهم متفاوت است.

 

۲- کاهش عوامل بیماری قلبی مانند کلسترول و چربی خون بالا

بماری قلبی عامل اصلی مرگ و میر در سراسر جهان است، هم چربی خون بالا و هم کلسترول خون بالا با افزایش خطر بیماری قلبی مرتبط هستند. جالب توجه است که گرده زنبور عسل ممکن است این عوامل خطر را کاهش دهد. (۱)

به عنوان مثال، مطالعات حیوانی نشان داده است که عصاره گرده زنبور عسل می تواند سطح کلسترول خون، به ویژه کلسترول بد LDL را کاهش دهد. و یا در افراد مبتلا به نزدیک بینی ناشی از گرفتگی رگ ها، مکمل های گرده زنبور عسل سطح کلسترول خون را کاهش داده و میدان دید آنها را افزایش می دهد.(۲).

علاوه بر این، آنتی اکسیدان های موجود در گرده زنبور عسل ممکن است از لیپیدها در برابر اکسید شدن محافظت کنند. هنگامی که لیپیدها اکسید می شوند، می توانند به هم جمع شوند، رگ های خونی را محدود کرده و خطر بیماری قلبی را افزایش می دهند(۳).

۳- تقویت عملکرد کبد و محافظت از آن

کبد شما یک اندام حیاتی است که سموم را از خون شما دفع می کند. مطالعات حیوانی نشان داده است که گرده زنبور عسل ممکن است توانایی سم زدایی آن را افزایش دهد. در حیوانات مسن تر، گرده زنبور عسل دفاع آنتی اکسیدانی کبد را تقویت کرد و مواد زائد بیشتری مانند مالون دی آلدئید و اوره را از خون حذف کرد.(۴)

همچنین سایر مطالعات حیوانی نشان می دهد که آنتی اکسیدان های گرده زنبور عسل از کبد در برابر آسیب ناشی از چندین ماده سمی از جمله مصرف بیش از حد دارو محافظت می کنند. گرده زنبور عسل به بهبود کبد نیز کمک می کند(۵).

هرچند که این مطالعات تا حد زیادی مفید بودن گرده گل برای عملکرد کبد را نشان داده‌اند، اما برای اعلام دقیق میزان اثرگذاری و چگونگی آن، نیاز به تحقیقات انسانی در کنار تحقیقات حیوانی است و در حال حاضر صرفا احتمال مفید بودن آن برای کبد وجود دارد. لذا برای توصیه محکم، نیاز به تحقیقات بیشتری است.

 

۴- ساخت ترکیبات با خاصیت ضد التهابی

گرده زنبور عسل حاوی چندین ترکیب است که می تواند التهاب و تورم را کاهش دهد، از جمله آنتی اکسیدان کورستین، که تولید اسیدهای چرب امگا ۶ التهابی مانند اسید آراشیدونیک را کاهش می دهد. در واقع، اثرات ضد التهابی آن با چندین داروی ضد التهابی غیر استروئیدی مانند فنیل بوتازون، ایندومتاسین، آنالژین و ناپروکسن مقایسه شده است.(+)

گرده گل به طور سنتی برای کاهش التهاب و تورم استفاده می شود. یک مطالعه حیوانی نشان داد که عصاره گرده زنبور عسل تورم پنجه های موش را تا ۷۵ درصد کاهش می دهد.(۶)

 

۵- تقویت سیستم ایمنی و کشتن باکتری ها

گرده زنبور عسل ممکن است سیستم ایمنی بدن شما را تقویت کند و به شما در جلوگیری از بیماری ها و واکنش های ناخواسته کمک کند. برای نمونه، تحقیقات نشان داده است که ممکن است شدت و شروع آلرژی را کاهش دهد.

در یک مطالعه، گرده زنبور عسل به طور قابل توجهی فعال شدن ماست سل ها را کاهش می دهد. ماست سل ها وقتی فعال می شوند، مواد شیمیایی آزاد می کنند که باعث واکنش آلرژیک می شود.

عصاره گرده زنبور عسل باکتری های بالقوه مضر مانند E.coli، سالمونلا، سودوموناس آئروژینوزا و همچنین باکتری هایی که باعث عفونت استاف می شوند را از بین می برد. همچنین، چندین مطالعه در لوله آزمایش تایید کرده اند که گرده زنبور عسل دارای خواص ضد میکروبی قوی است.(+)

۶- بهبود زخم و جلوگیری از عفونت

گرده زنبور عسل دارای خواص ضد التهابی و آنتی اکسیدانی است که ممکن است به بدن شما در بهبود زخم کمک کند. به عنوان مثال، تحقیقات حیوانی نشان داد که عصاره گرده زنبور عسل به طور مشابهی مانند سولفادیازین نقره، یک استاندارد طلایی در درمان سوختگی، در درمان زخم های سوختگی موثر بوده و عوارض جانبی بسیار کمتری ایجاد می کند.(+)

مطالعه حیوانی دیگری نشان داد که استفاده از مومیایی حاوی گرده زنبور عسل بر روی سوختگی به طور قابل توجهی بهبود را نسبت به داروهای استاندارد تسریع می کند. خواص ضد میکروبی گرده زنبور عسل ممکن است از عفونت ها جلوگیری کند، یک عامل خطر اصلی که می تواند روند بهبود خراش ها، بریدگی ها، ساییدگی ها و سوختگی ها را به خطر بیندازد.

 

۷- خواص ضد سرطانی گرده گل

گرده زنبور عسل ممکن است برای درمان و پیشگیری از سرطان ها کاربرد داشته باشد، سرطان هایی که زمانی رخ می دهند که سلول ها به طور غیر طبیعی تکثیر می شوند.

مطالعات لوله آزمایش نشان داده است که عصاره گرده زنبور عسل مانع رشد تومور و تحریک آپوپتوز (مرگ برنامه ریزی شده سلول ها) در سرطان های پروستات، روده بزرگ و لوسمی می شود.(+)

گرده زنبور عسل از سیستوس (Cistus incanus L.) و بید سفید (Salix alba L.) ممکن است دارای خواص ضد استروژن باشد که می تواند خطر ابتلا به سرطان سینه، پروستات و رحم را کاهش دهد. دقت داشته باشد که در خصوص این موضوع همچنان نیاز به تحقیقات بیشتری است و یکی از خواص احتمالی گرده گل است.

۸- کاهش دهنده علایم یائسگی

یائسگی، که نشانه توقف قاعدگی در زنان است، اغلب با علائم ناراحت کننده مانند گرگرفتگی، تعریق شبانه، تغییرات خلق و خو و اختلالات خواب همراه است. برخی مطالعات نشان می دهد که گرده گل می تواند علائم یائسگی را کاهش دهد. در یک مطالعه، ۷۱ درصد از زنان احساس کردند که علائم یائسگی در هنگام مصرف گرده زنبور عسل بهبود یافته است(+).

در مطالعه ای دیگر، ۶۵ درصد از زنانی که مکمل گرده مصرف می کردند، گرگرفتگی کمتری را تجربه کردند. این زنان بهبودهای سلامتی دیگری مانند خواب بهتر، کاهش تحریک پذیری، درد کمتر مفاصل و بهبود خلق و خو و انرژی را نشان دادند.(+)

 

۹- افزایش متابولیسم، جذب مواد مغذی و طول عمر

برخی شواهد حاکی از آن است که گرده گل ممکن است استفاده بدن شما از مواد مغذی را بهبود بخشد. به عنوان مثال، موش‌های مبتلا به کمبود آهن با اضافه شدن گرده به رژیم غذایی خود، ۶۶ درصد آهن بیشتری جذب کردند. این افزایش احتمالاً به دلیل این واقعیت است که گرده حاوی ویتامین C و بیوفلاونوئیدها است که جذب آهن را افزایش می دهد.

علاوه بر این، موش‌های سالمی که از گرده تغذیه می‌شدند، کلسیم و فسفر بیشتری را از رژیم غذایی خود جذب کردند. گرده حاوی پروتئین های باکیفیت و اسیدهای آمینه است که ممکن است به این جذب کمک کند.

همچنین بخش دیگری از مطالعات حیوانی نشان داده اند که گرده گل ممکن است رشد ماهیچه ها را بهبود بخشد، متابولیسم را تسریع کند و طول عمر را افزایش دهد. اما در نظر داشته باشد که اگرچه مطالعات حیوانی امیدوارکننده است، اما مشخص نیست که آیا انسان ها از مزایای مشابهی برخوردار هستند یا خیر.

 

۱۰- گرده برای تورم خوش خیم پروستات

یکی از اثرات گرده گل، تاثیر آن بر پروستات خوش خیم است که گفته می‌‌شود اثرات پیشگیرانه و درمان کننده دارد، التهاب پروستات نوعی بیماری است که در نتیجه‌ی آن شخص دچار تکرر ادرار شده و دفع ادرارش همراه با درد در ناحیه شکم و مثانه است. صرف مدوام گرده نه تنها می‌تواند از بسیاری از بیماری‌های پروستات پیشگیری کند همچنین می‌توان به عنوان یک داروی مناسب برای درمان التهابات پروستات استفاده شود.

 

۱۱- خواص گرده گل برای کم خونی(آنمی)

آنمی نوعی از کم خونی است که در آن تعداد گلبول‌های قرمز خون کاهش می‌یابد. هنوز تحقیقات انسانی به اندازه کافی تحقیقات در مورد اثر گرده گل برای بهبود کم خونی در انسان‌ها انجام نشده است اما یکی از تحقیقات حیوانی که روی خرگوش‌ها انجام شده است، نشان می‌دهد که گرده گل می‌تواند موجب تعدیل گردش خون شده و تعداد گلبول‌های سفید و همچنین گلبول‌های قرمز را افزایش می‌دهد.

 

آیا مصرف گرده گل ضرری دارد؟

گرده زنبور عسل به شکل گرانول یا مکمل است و برای اکثر افراد بی خطر است و می توانید آن را در فروشگاه های بهداشتی یا از زنبوردار محلی خود خریداری کنید و از خواص جادویی این ماده بهره‌مند شوید.

با این حال، افراد مبتلا به آلرژی به گرده یا نیش زنبور باید از محصولات گرده اجتناب کنند، زیرا ممکن است علائمی مانند خارش، تورم، تنگی نفس یا آنافیلاکسی ایجاد کنند.(+)

گرده گل ممکن است با داروهای رقیق کننده خون مانند وارفارین تداخل منفی داشته باشند و همچنین زنان باردار یا شیرده باید از محصولات گرده زنبور عسل اجتناب کنند، زیرا شواهدی وجود ندارد که نشان دهد این محصولات برای نوزادان کاملاً ایمن هستند.

 

مقدار و نحوه مصرف گرده گل

گرده گل را به شکل‌های متفاوتی می‌توان مصرف کرد، اما توصیه شده است که به صورت ناشتا از آن استفاده کنید. برخی گرده را با ماست مخلوط کرده و مصرف می‌کنند، برخی آن را با اسموتی مخلوط می‌کنند، برخی دانه‌های گرده را روی سالاد می‌ریزند و برخی هم گرده را با عسل مخلوط کرده و میل می‌کنند، همانطور که متوجه شدید هر کس به روش و سلیقه خودش گرده را مصرف می‌کند، در خصوص مقدار مصرف هم بین ۱ الی ۲ قاشق چای خوری در روز توصیه شده است که اگر برای اولین بار قصد مصرف آن را دارید، بهتر است در مصرف آن زیاده روی نکنید.

 

جمع بندی خواص گرده زنبور عسل

گرده زنبور عسل حاوی ویتامین ها، مواد معدنی و آنتی اکسیدان های زیادی است که آن را فوق العاده سالم می کند. طالعات گرده زنبور عسل و ترکیبات آن را با مزایای سلامتی مانند کاهش التهاب و همچنین بهبود ایمنی، علائم یائسگی و بهبود زخم مرتبط دانسته‌اند.

با این حال، بیشتر شواهد پیرامون گرده زنبور عسل و اجزای آن از مطالعات لوله آزمایش و حیوانات ناشی می شود. تحقیقات انسانی بیشتری برای روشن شدن مزایای سلامتی آن مورد نیاز است.