در مورد خواص عسل مطالب زیادی گفته شده است و فواید زیادی برای آن ذکر شده است، اما نکته اینجاست که این خواص برای عسل طبیعی میباشد و عسل غیر طبیعی بیشتر خواصی که در مورد عسل شنیدهاید را ندارد، از طرفی همه خواصی که در مورد عسل گفته میشود واقعیت ندارد و از طرفی برخی از خواص عسل طبیعی همچنان گمنام هستند، در این مطلب قرار است در مورد خواص واقعی عسل طبیعی با شما صحبت کنیم و با نگاهی واقع بینانه آنچه را که در مورد خواص عسل واقعیت دارد با شما در میان بگذاریم.
شناخت عسل طبیعی و فاکتورهای آن
پیش از هر چیز اگر بخواهیم عسل طبیعی را تعریف کنیم، باید گفت که عسل طبیعی عسلی است که زنبور برای تهیه آن تنها از شهد گل و گیاهان استفاده کرده باشد و از مواد قندی تغذیه نکرده باشد، در این حالت عسل کاملا طبیعی است و اگر آن را به آزمایشگاه ببرید میزان ساکارز موجود در آن زیر ۵درصد خواهد بود که البته این موضوع در مورد عسل کنار صادق نیست چرا که این عسل ذاتا میزان ساکارز بالاتر از ۵درصد دارد حتی اگر کاملا طبیعی باشد.
وقتی عسل را به آزمایشگاه میببرید باید به چند فاکتور مهم دقت کنید:
- ساکارز: این فاکتور نشاندهنده این است که آیا به زنبور تغذیه مصنوعی داده شده است یا خیر
- پرولین: پرولین یک آمینو اسید است که در گرده گیاهان وجود دارد و وجود آن در عسل نشاندهنده این است که زنبور از گل تغذیه کرده است.
- دیاستاز: دیاستاز یکی از آنزیمهای مهم موجود در عسل است که توسط زنبور وارد عسل میشود و وجود آن در عسل نشاندهندهاین است که عسل توسط زنبور تولید شده است.
- نسبت فروکتوز به گلوکز: این فاکتور نشان میدهد که به زنبور تغذیه مصنوعی غیر ساکارزی مانند شربت گلوکز داده نشده است.
- HMF: این فاکتور نشان میدهد که عسل حرارت داده نشده است و برای طولانی مدت نگهداری نشده
که البته مهمترین فاکتورها یکی میزان ساکارز است که باید زیر ۵درصد باشد و همچنین دیگری میزان پرولین است که وجود آن در عسل به این معنی است که زنبور برای تهیه آن از شهد گلها استفاده کرده است، هرچند با میزان ساکارز معمولا میتوان طییعی بودن عسل را متوجه شد اما بهتر است به سایر فاکتورها هم دقت داشته باشید.
مواد تشکیل دهنده عسل طبیعی
به طور کلی معمولا حدود ۹۰درصد از وزن یک عسل را قندهای طبیعی موجود در عسل تشکیل میدهند و مابقی آن شامل مواد معدنی و آنزیمها و خواص اصلی عسل است به طور مثال در ۱۰۰ گرم عسل میزان ترکیبات عسل به شکل زیر است که البته در خصوص عسلهای مختلف به دلیل تغذیه زنبور از گیاهان مختلف این اعداد تا حدی متفاوت است.(منبع)
میزان انرژی موجود در ۱۰۰ گرم عسل | ۳۰۴ کیلوکالری |
کربوهیدارتها (گلوکز،فروکتوز، مالتوز، ساکارز و…) | بین ۸۲ تا ۸۲/۴ گرم |
آب | بین ۱۴ تا ۲۰ گرم |
پروتئین | بین ۰/۲ تا ۰/۴ گرم |
فیبر | بین ۰/۱ تا ۰/۳ گرم |
ویتامینها (ویتامینB2، B3،B6، C، B9، K، B1) | بین ۰/۳ تا ۳ گرم |
مواد معدنی | کمتر از ۰/۱ گرم |
آنزیمها | بسیار کم اما موثر |
پلی فنلها (فلاونوئیدهاو…) | بسیار کم اما موثر |
عسل خام چیست؟
عسل خام همان عسل طبیعی است به شرطی که حرارت ندیده باشد، در واقع اگر عسلی حرارت دیده باشد، شکرک نمیزند و این کار عمدتا روی عسلهای سوپرمارکتی برای شکرک نزدن انجام میشود، لذا عسل طبیعی خام بهترین نوع عسل است.
عسل طبیعی و خواص آن در طول تاریخ
عسل طبیعی و خام در طول تاریخ به عنوان یک درمان استفاده شده است و دارای فواید سلامتی و مصارف پزشکی متنوعی است. حتی در برخی بیمارستان ها به عنوان درمانی برای زخم ها استفاده می شود. از اولین استفادههای عسل برای درمان و سلامت انسان، میتوان به درمان زخمها توسط سومریها در حدود ۲۰۰۰ سال قبل از میلاد مسیح اشاره کرد. در طب اسلامی نیز زکریای رازی در حدود ۱۰۰۰ سال پیش عسل را مهمترین درمان برای بیماری سل معرفی کرده است. (منبع)
آشنایی با خواص واقعی عسل طبیعی
تا اینجا با عسل طبیعی به معنای واقعی کلمه آشنا شدید و کاملا میدانید که به چه عسلی طبیعی گفته میشود و خواصی که تا حالا به گوشتان خورده است همگی مربوط این نوع عسل است، اما وقت آن است که با نگاهی واقع بینانه در مورد خواص و فواید واقعی عسلی طبیعی صحبت کنیم، خواصی که حداقل چند آزمایش و تحقیق برای اثباتشان انجام شده است.
۱- منبع غنی آنتی اکسیدان
عسل طبیعی خام حاوی مجموعه ای از مواد شیمیایی گیاهی است که به عنوان آنتی اکسیدان عمل می کنند. برخی از انواع عسل به اندازه میوه ها و سبزیجات آنتی اکسیدان دارند. آنتی اکسیدان ها به محافظت از بدن در برابر آسیب سلولی ناشی از رادیکال های آزاد کمک می کنند.
شاید بپرسید رادیکالهای آزاد چه کاری انجام میدهند که آنتی اکسیدانهای عسل طبیعی با آن مقابله میکنند؟ در جواب باید گفت رادیکال های آزاد به روند پیری کمک می کنند و همچنین ممکن است در ایجاد بیماری های مزمن مانند سرطان و بیماری های قلبی نقش داشته باشند.
همچنین برخی تحقیقات نشان می دهد که ترکیبات آنتی اکسیدانی موجود در عسل خام به نام پلی فنول ها دارای اثرات ضد التهابی هستند که می توانند در محافظت در برابر تعدادی از شرایط مرتبط با استرس اکسیداتیو مفید باشند.
بد نیست بدانید که عسل خام و حرارت ندیده می تواند حاوی گرده زنبور و بره موم باشد که همین موضوع نشان میدهد عسل خام به مراتب خواص بیشتری نسبت به عسل حرارت دیده دارد. یک بررسی در سال ۲۰۱۷ از مطالعات منبع مورد اعتماد نشان داد که عسل خام ممکن است اثرات محافظتی بالقوه ای برای سیستم تنفسی، گوارشی، قلبی عروقی و عصبی داشته باشد و حتی در درمان سرطان پتانسیل دارد.
۲- عسل طبیعی، ضد قارچ و ضد باکتری
منبع معتبر تحقیقات نشان داده است که بره موم موجود در عسل خام دارای خواص ضد قارچی و ضد باکتریایی است.
پتانسیل درمان های داخلی و موضعی با استفاده از عسل خام قابل توجه است. اثربخشی عسل به عنوان یک ضد باکتری یا ضد قارچ بسته به عسل متفاوت است، اما برخی از انواع آن برای استفاده های درمانی خاص مانند عفونت های مرتبط با کاندیدا مورد مطالعه قرار می گیرند.
۳- التیام بخش زخم
یک بررسی در سال ۲۰۱۸ نشان داد که عسل دارای خواص ضد میکروبی است و در یک بررسی دیگر در سال ۲۰۱۷ نشان داده شد که عسل، بره موم و ژل رویال ممکن است مزایای سلامتی بالقوه ای برای مهار میکروبی و بهبود زخم داشته باشند.
به خاطر داشته باشید که عسل مورد استفاده در محیط های تحقیقاتی درجه پزشکی است، به این معنی که بازرسی شده و استریل است. درمان بریدگی با عسلی که از فروشگاه میخرید ایده خوبی نیست. همیشه قبل از استفاده از عسل برای اهداف پزشکی با پزشک خود صحبت کنید.
۴- بهبود مشکلات گوارشی

۵- بهبود سرفه و گلودرد
عسل یک داروی قدیمی گلودرد است که درد را تسکین می دهد و می تواند به سرفه کمک کند. برای سرماخوردگی بهتر است که آن را به چای داغ با لیمو اضافه کنید. اگرچه تحقیقات بیشتری مورد نیاز است، اما مروری بر مطالعات سال ۲۰۲۱ نشان داد که عسل می تواند بر سایر اشکال مراقبت برای بهبود عفونت های دستگاه تنفسی فوقانی برتری داشته باشد.
یک مطالعه در سال ۲۰۱۶ همچنین نشان داد که خواص ضد باکتریایی و ضد التهابی برای کمک به گلودرد موثر است.
۶- بهبود عملکرد مغز
برخی تحقیقات نشان داده است که پلی فنول های موجود در عسل ممکن است قادر به مقابله با التهاب منبع مطمئن در هیپوکامپ، بخشی از مغز که در حافظه نقش دارد، شود. اثرات آنتی اکسیدانی و ضد التهابی می تواند برای بسیاری از قسمت های بدن از جمله سلامت مغز مفید باشد.
۷- مفید برای افراد دیابتی
قتی صحبت از مدیریت قند خون به میان می آید، عسل طبیعی مزایایی نسبت به قند معمولی دارد. هرچند که میزان قند موجود در عسل صفر نیست اما به مراتب کمتر از مربا و سایر مواد قندی است و برای افراد بهترین کار این است که به جای خوردن مربا و سایر مواد قندی از عسل استفاده کنند، حتی به جای شیرین کردن چای با شکر از عسل طبیعی استفاده کنند.

۸- ممکن است سلامت قلب را بهبود ببخشد
۹- تقویت سیستم ایمنی بدن
خواص عسل طبیعی برای مردان
بیشتر خواصی که از عسل گفته شده هم برای مردان است و هم برای زنان، در حقیقت خواص عسل همگانی است، اما خب در این میان خواصی هم هستند که بیشتر برای مردان وجود دارد، به طور مثال برخی از تحقیقات نشان دهنده خواص ویژهای برای مردان هستند که از جملهی آن میتوان به تقویت قوای جنسی مردان اشاره کرد. عسل حاوی ویتامینهای گروه B است که تصور میشود نقش اساسی در تولید تستوسترون دارد، که یک عامل اساسی در ایجاد میل جنسی است و همچنین تقویت قوای جنسی دارد.
در میان انواع عسل های موجود در بازار عسل کنار طبیعی به علت داشتن مواد معدنی سرشار و همچنین خواص ویژهای که دارد، معمولا برای تقویت قوای جنسی مردان توصیه میشود. این عسل در کشورهای حاشیه خلیج فارس به عنوان عسل جنسی نیز شناخته میشود.
خواص عسل طبیعی برای زنان
یکی از خواص مهم عسل برای زنان در دوران بارداری است. مصرف عسل در دوران باراداری سبب بهبود سیستم ایمنی بدن زنان باردار میشود و از بروز بسیاری از بیماریها در این دروان حساس جلوگیری میکند که در نتیجهی آن سلامت جنین در این دوران است. از سوی دیگر بد نیست بدانید که عسل یک تقویت کننده و پاک کننده پوست و مو برای زنان است. از عسل طبیعی میتوان به عنوان یک ماسک خانگی بسیار موثر برای داشتن پوست و موی زیبا استفاده کرد.
آشنایی با عسل تک گل و خواص آن
هر عسل با توجه به نوع آن و گیاهی که زنبور از آن تغذیه کرده است خواص متفاوتی دارد، عسل تک گل به عسلی گفته میشود که حاصل تغذیه زنبور از یک نوع گیاه خاص میباشد یا حداقل بخش عمده ای از تغذیه زنبور مربوط به آن گیاه باشد، به طور مثال عسل آویشن طبیعی عسلی است که زنبور برای تهیه آن عمدتا از شهد گیاه آویشن تغذیه کرده است.
آیا عسل طبیعی میتواند مضر باشد؟
عسل طبیعی یک ماده سرشار از خواص و فواید است که برای مرد و زن و کودک مفید است، اما در شرایط خاصی میتواند مضراتی هم داشته باشد که هرچند خیلی جدی نیستند اما اشاره به آنها به جهت آگاهی بیشتر مفید است.
مضرات عسل طبیعی در سه دسته مضرات ناشی از آلرژی، مصرف زیاد و باکتریهای عسل تقسیم بندی میشود که در ادامه مفصل توضیح میدهیم.
مضرات ناشی از آلرژی:
در این حالت زمانی که شما به گرده گل حساسیت داشته باشید، با مصرف عسل خام ممکن است علائمی چون تنگی نفس، سرگیجه، حالت تهوع، ورم کردن زبان و… به سراغ شما بیایند که در صورت مشاهده هر کدام از این علائم بهتر است مصرف عسل را قطع و در صورت تشدید علائم به پزشک مراجعه کنید.
مضرات ناشی از باکتری عسل:
در عسل طبیعی باکتریهایی وجود دارد که برای بزرگسالان مشکلی ایجاد نمیکند و معده به خوبی آن را از بین میبرد، اما برای نوزادان زیر ۱۲ ماه میتواند مضر باشد.
مضرات ناشی از مصرف زیاد:
از آنجایی که عسل کالری زیادی دارد، لذا مصرف بیش از حد آن میتواند موجب افزایش وزن شود و در ادامه مشکلات دیگری را برای شما ایجاد کند، لذا عسل هم مانند هر ماده مفید دیگری اگر بیش از اندازه مصرف شود نه تنها مفید نیست بلکه مضر هم خواهد بود.
آیا عسل طبیعی فاسد میشود؟
عسل خیلی راحت منقضی نمی شود اما در شرایط خاصی ممکن است آلوده شود. عسل را در ظرفی در بسته و دور از نور و دمای شدید نگهداری کنید.
بعد از مدتی ممکن است عسل شما شروع به کریستالی شدن کند. این کاملا بی خطر است اما می تواند آن را دانه دانه و شیرین به نظر برساند. میتوانید آن را کمی گرم کنید تا کریستالها ذوب شوند، اما بدانید که دمای بالاتر میتواند عسل را بپزد و خواص خام آن را از بین ببرد و باعث تیره شدن رنگ آن شود. اگر رنگ عسل شما به شدت تغییر کرده است یا بو می دهد، آن را بیرون بیندازید.
چطور میتوان عسل طبیعی را تشخیص داد؟
در یک مطلب جداگانه در مورد تشخیص عسل طبیعی صحبت کردهایم که برای کسب اطلاعات کامل توصیه میکنیم این مطلب را مطالعه کنید، اما به طور کلی بهترین و دقیقترین روش تشخیص عسل طبیعی انجام آزمایش است که هیچ خطایی ندارد، هرچند که انجام آزمایش برای خیلی از افراد به دلیل داشتن هزینه به صرفه و مقدور نیست و توصیه ما این است که از فروشنده مطمئن خرید کنید تا هربار نیاز به انجام آزمایش نداشته باشید.
جمعبندی خواص عسل طبیعی
عسل به لطف ترکیبات مفیدی که در خود دارد، مانند آنتی اکسیدان ها و بره موم، چندین فواید بالقوه برای سلامتی دارد و یک جایگزین عالی برای شکر است، اما نکته اینجاست که عسل طبیعی را مانند هر ماده خوراکی دیگر باید در حد اعتدال مصرف کنید، چرا که عسل طبیعی حاوی قند طبیعی است و مسلما کالری زیادی دارد. همچنین، بدانید که کودکان زیر یک سال نباید عسل بخورند، زیرا با خطر ابتلا به بوتولیسم مرتبط است.