گون گیاهی است که قرنهاست در طب سنتی ایرانی و چینی مورد استفاده قرار میگیرد چرا که این گیاه دارای فواید و خواص بسیاری از جمله خواص ضد التهابی و خواص تقویت کننده سیستم ایمنی میباشد که این موارد از خواص عسل گون هم هستند.
اعتقاد بر این است که گیاه گون مورد باعث افزایش طول عمر میشود و برای درمان خیلی از بیماریها مانند خستگی، سرماخوردگی و آلرژی استفاده میشود و برای بیماران دیابتی و قلبی هم مفید است. در ادامه با گیاه گون و خواص عسل گون بیشتر آشنا میشوید؟
گیاه گون چیست؟
همانطور که گفته شد گیاه گون بیشتر شهرت خود را به دلیل استفادهاش در طب سنتی ایرانی و چینی دارد. گیاه گون بیش از ۲۰۰۰ گونه مختلف در دنیا دارد که در ایران هم چند صد گونه مختلف گون وجود دارد و به طور کلی ۱۰درصد کل پوشش گیاهی در ایران را گون تشکیل میدهد و در مناطق مختلفی از کشور وجود دارد.
از نظر ظاهری گیاه گون یک نوع علف به شکل بوتهای یا درختچهای است که بعضی یکساله و بعضی چند ساله هستند که گفته میشود نزدیک به ۶۰۰ گونه گون به شکل انحصاری در ایران وجود دارد به این معنی که این ۶۰۰ گونه تنها در ایران دیده میشوند.
ریشه گیاه گون حاوی بسیاری از ترکیبات گیاهی فعال است که اعتقاد بر این است که این ترکیبات دلیل مزایای بالقوه این گیاه هستند(منبع)، هنوز تحقیقات زیادی در مورد گیاه گون باید انجام شود، اما در درمان سرماخوردگی، آلرژیهای فصلی، بیماریهای قلبی، بیماری کلیوی، خستگی مزمن و موارد دیگر این گیاه کاربرد دارد.(منبع)
محل رویش گیاه گون کجاست؟
گیاه گون در دسته گیاهان خشکی پسند قرار دارد که به اندکی آب و رطوبت نیاز دارند و از نظر پراکندگی میتوان گفت که در زاگرس و سلسله جبال مرکزی تنوع زیادی از گون وجود دارد که البته در مناطق دیگری از کشور هم این گیاه دیده میشود ولی گیاه غالب آن منطقه نیست، به طور مثال در جنگلهای هیرکانی هم گیاه گون دیده میشود اما تنها ۶درصد از کل پوشش گیاهی گون در آن منطقه است.
در استانهای تهران, آذربایجان غربی, اصفهان, کردستان، خراسان رضوی و لرستان گیاه گون به شکل تقریبا زیادی وجود دارد و لذا عسل گون در این مناطق بیشتر یافت میشود، هرچند که زنبورداران کمی تنها از شهد گیاهان استفاده میکنند.
عسل گون چیست؟
وقتی گفته میشود که این عسل، عسل گون است، به این معنی نیست که زنبور فقط و فقط از گیاه گون تغذیه کرده است چرا که زنبور کیلومترها از کندو دور میشود و از هر گیاه غیر سمی شهد میگیرد.
اما وقتی درصد بالایی از پوشش گیاهی منطقه گیاه گون است، خود به خود بیشتر شهدی که زنبور دریافت میکند از گیاه گون است و به همین دلیل عسل تهیه شده را عسل گون مینامند، این داستان در مورد هر نوع عسل طبیعی دیگر هم صادق است و این موضوع از طعم و رنگ عسل نیز قابل تشخیص است.
آیا عسل گون واقعا سیستم ایمنی را تقویت میکند؟
قبل از اینکه به بخش خواص عسل گون برسیم، میخواهیم به صورت اختصاصی به این سوال پاسخ دهیم که آیا عسل گون واقعا تقویت کننده سیستم ایمنی است؟ یا این موضوع خیلی جدی نیست؟
ماجرا از این قرار است که موادی در ریشه گیاه گون وجود دارد که احتمال خیلی زیادی میرود که این مواد تقویت کننده سیستم ایمنی بدن باشند، برخی شواهد نشان میدهند که گیاه گون ممکن است تولید سلولهای سفید خون را در بدن شما افزایش دهد، سلولهای سیستم ایمنی بدن شما مسئول پیشگیری از بیماری هستند و به همین دلیل گفته میشود عسل گون بیش از هر نوع عسل طبیعی دیگری تقویت کننده سیستم ایمنی بدن است.(منبع)
حداقل در تحقیقات حیوانی نشان داده شده است و کاملا اثبات شده است که ریشه گون به کشتن باکتری ها و ویروس ها در موش های مبتلا به عفونت کمک می کند، به همین دلیل احتمال خیلی خیلی زیادی میرود که این اثر تقویت کنندگی سیستم ایمنی را در بدن انسان هم داشته باشد.(منبع)
خواص عسل گون چیست؟
یکی از اصلیترین و مهمترین خواص عسل گون و البته گیاه گون، خاصیت تقویت کننده سیستم ایمنی بود که درباره آن با اشاره به منابع علمی و تحقیقاتی معتبر صحبت کردیم، در ادامه به دیگر خواص عسل گون اشاره میکنیم.
بهبود عملکرد قلب:
شواهدی نشان میدهد که عسل گون و گیاه گون ممکن است به بهبود عملکرد قلب در بیماران قلبی و البته افراد عادی کمک کند، در واقع تصور بر این است که گون میتوند رگها را بازتر کند و از این جهت احتمال گرفتگی رگها را کمتر میکند.(منبع)
در یک مطالعه بالینی، به بیماران مبتلا به نارسایی قلبی، ۲٫۲۵ گرم گون دو بار در روز به مدت دو هفته، همراه با درمان معمولی داده شد. آنها در مقایسه با افرادی که درمان استاندارد را به تنهایی دریافت می کردند، بهبود بیشتری را در عملکرد قلب تجربه کردند که این نشان میدهد گیاه گون واقعا تا حد قابل قبولی در عملکرد قلب تاثیر مثبت دارد.
کاهش عوارض جانبی شیمی درمانی
همانطور که میدانید انجام شیمی درمانی برای بهبود سرطان، عوارض جانبی زیادی را با خود به همراه دارد که شواهدی نشان میدهند عسل گون و گیاه گون تا حدی این عوارض را کاهش میدهند و جبران میکنند.
به طور مثال، انجام یک مطالعه بالینی در افرادی که تحت شیمی درمانی قرار میگرفتند نشان داد که تزریق گیاه گون به آنها تهوع را تا ۳۶ درصد، استفراغ را ۵۰ درصد و اسهال را تا ۵۹ درصد کاهش میدهد.(منبع)
به همین شکل، چندین مطالعه دیگر فواید این گیاه را برای تهوع و استفراغ در افرادی که تحت شیمی درمانی برای سرطان روده بزرگ قرار می گیرند نشان داده اند. به همین جهت میتوان با درصد زیادی از اطمینان گفت که مصرف گیاه گون و عسل گون طبیعی برای این افراد بسیار موثر است.(منبع)
خواص کنترل کننده قند خون
ترکیبات فعال موجود در ریشه گون که تا حد زیادی در عسل گون طبیعی هم وجود دارند، ممکن است به کاهش سطح قند خون در افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ کمک کند. در طب سنتی چینی گیاه گون مرسوم ترین گیاه تجویز شده برای کنترل کردن قند خون در افراد مبتلا به دیابت بوده است.
در مطالعات حیوانی و لولههای آزمایش، نشان داده شده است که گون باعث بهبود متابولیسم قند و کاهش سطح قند خون میشود. همچنین در یک مطالعه روی حیوانات، گیاه گون منجر به کاهش وزن هم شده است.
برخی مطالعات نشان داده اند که مصرف ۴۰ تا ۶۰ گرم گون در روز می تواند سطح قند خون را بعد از ناشتا و بعد از غذا در افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ بهبود ببخشد، البته در شرایطی که به مدت چهار ماه به شکل روزانه مصرف شود.
بهبود عملکرد کلیهها
شواهد نشان میدهد گون ممکن است با بهبود جریان خون تنظیم پروتئین در ادرار، از سلامت کلیه ها حمایت کند. در مطالعات متعددی که روی افراد مبتلا به بیماری کلیوی انجام شد، نشان داده شده است که گون باعث بهبود پروتئینوری می شود.(منبع)
پروتئینوری وضعیتی است که در آن مقادیر غیرطبیعی پروتئین در ادرار یافت میشود، که نشانهای از آسیب دیدن کلیهها یا عدم عملکرد طبیعی آن است.
برخی شواهد هم نشان میدهد که مصرف گون ممکن است به پیشگیری از عفونت در افرادی که عملکرد کلیه آنها کاهش یافته است کمک کند، به طور مثال، مصرف روزانه ۷٫۵ تا ۱۵ گرم گون به مدت ۳ تا ۶ ماه، خطر ابتلا به عفونت را در افراد مبتلا به یک اختلال کلیوی به نام سندرم نفروتیک تا ۳۸ درصد کاهش داده است. با این حال، مطالعات بیشتری برای تایید این اثر مورد نیاز است.(منبع)
مطالعات اولیه زیادی بر روی گون وجود دارد که نشان می دهد این گیاه ممکن است مزایای بالقوه دیگری نیز داشته باشد، از جمله:
- بهبود علائم خستگی مزمن: برخی شواهد نشان میدهند که گون ممکن است در ترکیب با سایر مکملهای گیاهی به بهبود خستگی در افراد مبتلا به سندرم خستگی مزمن کمک کند.(منبع)
- اثرات ضد سرطانی: در مطالعات لوله آزمایش، گون باعث افزایش آپوپتوز یا مرگ برنامه ریزی شده سلولی در انواع مختلف سلول های سرطانی شده است.
- بود علائم آلرژی فصلی: اگرچه مطالعات محدود است، یک مطالعه بالینی نشان داد که مصرف ۱۶۰ میلی گرم گون دو بار در روز ممکن است عطسه و آبریزش بینی را در افراد مبتلا به آلرژی فصلی کاهش دهد.
عوارض جانبی و موارد منع مصرف عسل گون
گیاه گون و بخصوص عسل گون سرشار از خواص و فایده هستند، با این حال، عوارض جانبی جزئی در برخی مطالعات گزارش شده است، عوارض جانبی مانند بثورات پوستی، خارش، آبریزش بینی، حالت تهوع و اسهال و…
اگرچه گون و عسل گون بی خطر هستند اما افراد زیر بهتر است از آن اجتناب کنند:
- زنان باردار و شیرده: در حال حاضر تحقیقات کافی برای اثبات بی خطر بودن گون در دوران بارداری یا شیردهی وجود ندارد.
افراد مبتلا به بیماری های خود ایمنی: گون ممکن است فعالیت سیستم ایمنی بدن شما را افزایش دهد. اگر یک بیماری خودایمنی مانند مولتیپل اسکلروزیس، لوپوس یا آرتریت روماتوئید دارید، از گون اجتناب کنید.
افرادی که داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی مصرف می کنند: از آنجایی که گون ممکن است فعالیت سیستم ایمنی شما را افزایش دهد، ممکن است اثرات داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی را کاهش دهد.
عسل گون چه مشخصاتی دارد؟
رنگ عسل گون: رنگ این نوع عسل و البته هر عسل دیگری کاملا به منطقه برداشت آن بستگی دارد و نمیتوان گفت که اگر عسلی رنگش آنطور که انتظار نمیرود باشد، حتما تقلبی است، اما به طور معمول رنگ عسل گون از زرد روشن تا قهوهای روشن متغیر است.
طعم و بوی عسل گون: عسل گون به دلیل گیاه گون، از نظر طعم و بو حالت ملایمی دارد، یعنی نه خیلی شیرین است و نه خیلی کم شیرین، از نظر بو هم بوی آن خیلی شیرین مانند عسل کنار یا آویشن و چند گیاه نیست.
زمان برداشت عسل گون: عسل گون در زمانهای مختلفی از سال برداشت میشود چرا که زمان به گل نشستن گیاه گون در مناطق مختف کشور متفاوت است، اما به طور معمول از اوایل تیرماه تا اواسط شهریورماه، زمان برداشت این نوع عسل است.
از کجا عسل گون طبیعی تهیه کنیم؟
عسل گون طبیعی را باید از زنبورداری تهیه کنید که زنبورهایش را با مواد قندی تامین نمیکند و در عوض آنها در مناطقی مستقر کرده است که گیاه گون، گیاه غالب آن منطقه تا زنبور تنها از گیاهان آن منطقه که اغلب گون هستند شهد دریافت کند.
البته که برای همه مقدور نیست به چنین زنبوردارانی دسترسی داشته باشند، در این شرایط باید از افرادی عسل خریداری کنید که مطمئن هستید این افراد عسلی طبیعی را از زنبورداران به دست شما میرسانند.
جمع بندی عسل گون و خواص آن
گون ممکن است سیستم ایمنی و علائم خستگی مزمن و آلرژی های فصلی را بهبود بخشد. همچنین ممکن است به افراد مبتلا به بیماری های قلبی خاص، بیماری کلیوی و دیابت نوع ۲ کمک کند.
اگرچه هیچ توصیه ای برای دوز وجود ندارد، به نظر می رسد مصرف روزانه ۶۰ گرم تا چهار ماه برای بیشتر افراد بی خطر است، اما توصیه ما این است که اگر بیماری زمینهای دارید در مورد استفاده از هر نوع داروی گیاهی یا حتی شیمیایی ابتدا با پزشک خود مشورت کنید.